Coñecín a Sol no mediodía do último sábado de maio, na inauguración da súa exposición Nada me pertence. Tudo faz parte de min. no local da Asociación Alexandre Bóveda. Naquela mostra, Mariño compartía algo máis dunha vintena de fotografías profundamente persoais que abarcaban unha década e un océano: a foto máis vella era do 2011 en Brasil, e a máis recente do 2022 na Galiza. Na presentación recitou algúns dos poemas de As alas da serpe, o seu primeiro poemario intimamente ligado ás imaxes que enchían as paredes. Lamentablemente, non fun parte do público presente nese momento porque cheguei tarde ao evento, pero reuninme con Sol uns días despois para falar sobre a exposición, conversa grazas á cal puiden escribir unha recensión.
Ese encontro -que tivo como escenario A Tobeira de Oza- durou apenas un cuarto de hora por citas inamovibles, atrasos, presas e reloxos pouco ou nada sincronizados. Así e todo, foi tempo suficiente para que eu puidera escribir sobre a exposición, ademais de facerme co meu propio exemplar de As alas da serpe. A contraportada resume estas 132 páxinas como “un conxunto de poemas sobre a experiencia, a lembranza e a fascinación” e, se ben é unha boa definición, sinto que non é xusto acoutar tanto algo tan grande.
O poemario divídese en seis capítulos que falan de viaxes e camiños; de natureza, clima e alimentos; de corpos que son coiraza e ferida; de figuras que ensinan, acompañan e marchan; de ser efémera e pequena nun espazo eterno e inmenso; de formar parte. 42 poemas en galego con palabras en castelán e portugués, escritos na Galiza, en Barcelona, na Arxentina e no Brasil, pertencentes a diarios de viaxe e de vida. Versos cargados de aventura, de risos, de vivencias, de soños, de reflexións, de treboadas, de saudades, de plenitudes e de carencias. Sol compila aquí anos de pensamentos recollidos por escrito nos seus diarios máis introspectivos e cotiás, e os ordena e comparte nun exercicio de autocoñecemento tan intenso como poético.
Publicou o libro nese mesmo maio no que inaugurou Nada me pertence. Tudo faz parte de min., douscentos dez anos despois de que a Arxentina e Uruguai convertesen o Sol de Maio no seu símbolo nacional. O maio de Sol tamén viu cargado de primavera, pero non unicamente no sentido de florecer, senón tamén no de mudar, resurxir. Despois deste breve paseo por As alas da serpe, toca que vos fale do paseo que din con ela o 19 de xullo, xa no verán.
Fotografía da performance recital de «As alas da serpe» na librería A tobeira de Oza de A Coruña, xuño 2023. Na compaña da música de Pablo Caamiña e Marta Seco
A idea inicial era quedar con ela no seu lugar de residencia ou de creación pero, como está en pleno proceso de mudanza -literal e metafórica- optamos por reunirnos no seu lugar de inspiración: a natureza. Escolleu como punto de encontro a Ponte do Porco, en Paderne, e alí chegamos nunha tarde luminosa e soleada, perfecta para pasear. Axiña atopamos “A senda dos sentidos”, camiño que conecta a Ponte do Porco coa praia da Ribeira, de Miño. Andivemos con calma, sen presa pero sen pausa, falando sen deixar de admirar a paisaxe. Ao tempo que paseabamos, percorrimos a biografía de Sol, coa mesma tranquilidade e lixeireza.
Viviu a súa infancia entre a Terra de Soneira e a Coruña pasando a semana na aldea e as fins de semana na cidade, ao contrario do habitual. Ir a contracorrente e vivir en contradicción son dúas cousas que a caracterizan, e aquel mércores parecían pesarlle un pouco. Contoume que pasou a nenez explorando en bicicleta, visitando as casas semiabandonadas froito da emigración que nalgúns casos remataron sendo mansións e noutros ruínas, reflexo da fortuna vital dos seus propietarios. Eses proxectos de fogares, promesas de descanso, albergues de soños foron para ela espazos de xogo, desatando unha imaxinación desbordante e alimentando un espírito viaxeiro que daquela xa comezaba a espertar.
Cursou os estudos de secundaria en Coruña, e neses anos comezou a facer teatro en Oleiros, con Lino Braxe e Flor Maceiras coma mestres. Cando marchou a Barcelona para estudar Comunicación Audiovisual e Fotografía vinculou poesía e teatro no grupo Humanfuzz, co que representou o monólogo Xeada, parte do cal aparece en As alas da serpe. En 2008 Lino pasa de mentor a compañeiro, e Sol pon as fotografías que acompañan ao seu poemario Baixo o sol da Mesina. Un ano despois Mariño cruza o océano e pasa de Barcelona a Bos Aires.
“A senda dos sentidos” é tan fermosa como breve, e non tardamos demasiado en percorrer o seu quilómetro de extensión. Non foi problema, seguimos bordeando a praia da Ribeira e despois decidimos agocharnos do calor tomando uns refrescantes granizados caseiros de lima, limón e albahaca nunha terraza no paseo. Falamos deses sete anos que pasou ao outro lado do charco, vivindo entre a Arxentina e o Brasil e atopando os verdes galegos na flora estranxeira. Contoume algunhas das aprendizaxes que sacou desas vivencias, desde a costura ata a serigrafía, tendo sempre presente a importancia da polivalencia. Na Arxentina experimentou en primeira persoa o Do it Yourself, o Faino ti Mesmo: aprender, facer, deixar de agardar e simplemente probar.
Fotografía «Barca na fouce» da Expo Nada me pertence , Tudo…
Xa nos seus vinte e noutro continente, seguía explorando en bici como a nena que foi, percorrendo camiños descoñecidos soa e acompañada, vivindo, rindo, xogando e botando de menos. Pasou seis anos sen regresar á súa Galiza natal, sentindo a saudade como unha ferida pero querendo tamén sentir todo o demais. Escribía, debuxaba e vivía vendendo por mercados e rúas poemas e fotografías, traballando incluso como estatua viva. Nestes anos descubriu a Capoeira Angola e atopou nela unha filosofía de vida. Explicoume que a capoeira afrobrasileira máis que unha arte marcial é unha manifestación cultural, falándome das súas orixes e incidindo na importancia de conservar o ritual como forma de unión, meditación e tamén reivindicación.
A maioría dos poemas de As alas da serpe pertencen a esta etapa a un océano de distancia habitando lugares estranxeiros pero conceptualmente idénticos ao seu fogar, sendo foránea no lugar que vivía e loitando en ocasións por pertencer. Houbo momentos nos que ser tratada como turista no sitio no que residía fixo que a distancia coa casa se sentira como un abismo e, aínda que esa non sexa a emoción principal que asocia con esa etapa con sabor a mate, si que é un resaibo amargo cando o lembra.
No 2016 regresou a Galiza, pero tardou un tempo en reatoparse. Formouse como socorrista e traballou tres veráns nas praias, seguiu explorando a serigrafía e comezou a aplicala ao téxtil. Manexou as contradicións tan ben como puido, alimentando sempre a súa creatividade e loitando contra todo o que puidera sufocala. No 2018 Lino propúxolle unha nova colaboración, e así acabou formando parte do reparto que representaba O paseo das Esfinxes, de Luisa Villalta, baixo a súa dirección. Ese mesmo ano comezou o Feirón sen Patrón que leva xa dirixindo cinco invernos, con todos eses valores que leva por bandeira: autoproducido, orixinal, de proximidade, artesanal, a pequena escala e de calidade.
Ata agora levaba catro anos vivindo na Costa da Morte, pero esta nova etapa comeza con ela regresando a Coruña, non sabemos por canto tempo. O que si sabemos e que continuará a súa permanente busca interior vinculada á natureza, porque independentemente de onde resida claramente é alí onde habita. Pese aos contratempos e as contradicións, Mariño mantén unha emoción e fascinación pola vida que alimenta e nutre constantemente.
Se algo aprendín neste paseo con Sol pola Senda dos sentidos e pola súa historia é que ela vive dunha maneira excepcional e que ao tempo debería ser a norma. Non porque teña unha vida estupenda, senón porque mostra un firme compromiso co verbo vivir, prestando atención ao que fai, sen deixar que o tempo se lle escape. Non me refiro a que ocupe cada segundo de forma compulsiva nunha febre de produtividade, senón a que non respira por inercia, a que é consciente do que a rodea e do que a conforma. Xa non podedes visitar Nada me pertence. Tudo faz parte de min. pero aínda podedes ler As alas da serpe e voar, mudar de pel, rir e chorar en lugares lonxanos e pretos, coa mesma humidade e o mesmo verde pero distinto acento.
