Hai algo máis dun mes, Yolanda Castaño anunciou a posta en marcha dunha residencia para escritorxs na coruñesa rúa Rego de Auga, unha experiencia pioneira en Galicia se exceptuamos a convocatoria anual que a editorial Axóuxere botou a andar en 2012 na súa sede da parroquia de Leiro (Concello de Rianxo) e que, logo dunha paréntese, reiniciou en 2017. Ou o programa de residencias creativas de La Platanera na Illa de Arousa, orientado a estadías artísticas de distintos xéneros.
A noticia, acompañada dun breve suspense arredor do nome que inauguraría a Residencia 1863 (nótense os ecos rosalianos), levoume a reflexionar sobre a necesidade hoxe –poida que máis ca nunca- de contar cun inciso no tempo e no espazo para entregarse á escritura lonxe das interferencias da rutina. Porque o ruído, o reloxo, os horarios imposibles e os malabarismos laborais que compoñen o noso día a día non son amigos do florecemento da creatividade.
Foto: www.albertopombo.com
A escritura, como calquera outra disciplina artística, é unha actividade esixente, que precisa dun compromiso e dunha dedicación. De exercicio e perfeccionamento. Tod@s podemos escribir, mais –ao contrario do que en moitas empresas consideran- non tod@s somos quen de facelo. “Escribir é un oficio que se aprende escribindo”, insistía Simone de Beauvoir. Pero, como dedicarse á súa práctica cando a remuneración obtida é baixa, ínfima, e debe ser compatibilizada con tarefas que esgotan o intelecto?
Penso, sobre todo, nas mulleres, roubándolle tempo ao tempo, ao sono, á propia vida para darlle libre curso ás súas ambicións literarias. En Edna O’Brien, que deixaba os fillos na escola e regresaba á casa a fume de carozo para espremer ao máximo as horas dispoñibles. E no seu marido, un escritor do montón que, despois de ler o manuscrito da primeira novela dela, só quixo certificar: “sabes escribir, xamais cho perdoarei”.
A literatura converteuse –e non deixou de ser, non o esquezamos- a miúdo nunha actividade próxima á clandestinidade, nun activismo onde a excitación do horizonte por conquistar ou do obxectivo último se dilúen ante o cansazo acumulado e a urxencia febril de transferir ao papel –a un documento de texto, por extensión- as ideas acumuladas, os retallos de historias represados nalgunha parte da mente á espera desa liberación expresa. Porque nas estruturas familiares de boa parte das sociedades europeas actuais o universo do coidado (da casa, da familia, das relacións sociais) pesa aínda sobre o lombo e as aspiracións profesionais e intelectuais da muller.
Nunha entrevista concedida en novembro de 1998 ao xornal El País co gallo da publicación de Sangre de mi sangre, Rosa Regàs afirmaba, taxativa, que a condición feminina e a escritura eran incompatibles:
Non hai ningunha muller que poida compaxinalo. Para escribir hai que ter a mente libre para poder montar este mundo de ficción ou de elaboración do pensamento. Se o tes cheo co dentista do neno, ou co neno que se droga… non podes. Como vas escribir? É imposible ser escritora e nai a un tempo. Por iso non houbo mulleres que escribise, agás as moi ricas ou as excéntricas que deixaban os fillos –se os tiñan- cunha aia.
Horrorízame que nas entrevistas a escritores e, sobre todo, a escritoras se deslice unha e outra vez un “e logo como é que tardaches tanto en publicar dende o último libro?” Esa obsesión por encher os baleiros no currículo creador de alguén é unha alarmante mostra de falta de empatía. Porque, na maior parte dos casos, hai unha simple e única resposta: a vida.
Iniciativas como a de Yolanda Castaño son meritorias por proporcionar un porto seguro no que refuxiarse das emerxencias cotiás, constituído na materialización temporal da idea woolfiá do cuarto propio. A escritura é un oficio esforzado. Correr dun lado para outro coma un polo sen cabeza dificilmente poderá aboar o xerme dun bo texto.
