En 1964, Susan Sontag publicaba un artigo, “Notes On Camp”, no que disertaba sobre o que ela chamaba “unha nova sensibilidade”, apenas un agromo de idea entón, algo rabiosamente moderno e baseado no artificio e a esaxeración. Era un tipo de gusto fóra de toda norma, segundo ela. E iso ao que denominou “camp” –e que converxe en liñas xerais co espírito do que logo demos en asociar co “kitsch”- ten por esencia “o amor polo artificial”, entendido como o oposto ao natural. É esotérico, unha especie de código privado, unha placa identificadora na inmensidade da xungla urbana.
O barroquismo na expresión estética non é, polo tanto, nin algo que inventásemos nós nin flor dun día. Mais en pleno boom rosaliano (de Rosalía aka a cantante-Espírito Santo, por aquilo da súa omnipresencia), o fenómeno expándese, invade a escena pública, satura os nosos sentidos. Brillos, pedrería a presas, cores vivísimas e unha perda absoluta dos límites do (bo?) gusto. A ironía e a provocación alimentan combinacións –agora posibles- sobre o fío da navalla.
Pensemos en Alaska, en Alessandro Michele, en Rihanna ou na propia Rosalía: @s popes do bling-bling nacional e internacional anímannos a arriscar, a deixarnos arrolar pola marea do exceso. Máis sempre é máis. Porque, como dicía aqueloutro: “anda yo caliente, ríase la gente”.
Pero o kitsch non é un couto privado de caza. Aberto a novas e múltiples acepcións da extravagancia, en Galicia advírtese a presenza dunha vaga heteroxénea de fieis practicantes.
Como Montserrat Álvarez, que fundou Heimat Atlántica para compartir co resto do mundo o seu cesto-talismán, o segredo mellor gardado para conseguir e conservar o amor. E acaso hai algo máis kitsch que seguir botando man das antigas artes de namorar en plena era da descrenza dixital? O bolso Love, mestura de artesanía portuguesa e cerámica de Sargadelos, converteuse así nun escuro obxecto de desexo, o exemplo de que os camiños do luxo son inescrutables.
Despois del, chegaron outros engalanados con cunchas ao estilo dos colares da Illa da Toxa, e, finalmente, os propios colares transformados en pezas dun collage electrizante: profusión de cunchiñas e colgantes con forma de mans sostendo un corazón. O amor, sempre o amor, como leitmotiv. Un pretexto coma calquera outro para abandonarse nos brazos da esaxeración.
Carla López e Emilia Arzúa, fundadoras da marca homónima daquela, levan o kitsch á dimensión onírica e surrealista cunha dose extra de descaro pop. Con propostas primas irmás das de Inés Figaredo, dos bolsos trufados de animais tronzados pola metade, ollos tan inquietantes como os buñuelianos ou con detalles que imitan gomas de mascar usadas, pasaron aos aneis XXL, combinables, acumulables, desbordando as súas propias dimensións. Piden estes por dedos longos coma gadoupas, unllas afiadas, listas para a acción. E moito “tra-tra” marcando o paso.
Mais abandonemos por un intre a actualidade e poñamos as cousas en perspectiva. Retrotraiámonos á prehistoria do kitsch patrio: a febre polas camisetas con lemas tirados do agro e do mar galegos. Reizentolo e Caramuxo foron as firmas pioneiras, despois uníronse moitas outras á causa.
As frases da aldea, de súpeto, volvéronse o súmmum do moderno. Igual que lucir o logo vintage da Pepsi, pero non por facer propaganda –ollo!-, senón cunha intención irónica. E é que a reivindicación do que outrora fora ridiculizado é transgresión en estado puro.
Niso, precisamente, reside o kitsch. Longa vida!
